Dit artikel verschijnt in de vorm van een briefwisseling tussen mij en Peter Samuel (Peter Samuel’s Reisblog). Deze briefwisseling verschijnt regelmatig op de website van Klaswerk. Vandaag deel 2.

Tijdens jouw rondreis door Portugal bezocht je de Universiteit van Coimbra (klik hier voor het bedoelde artikel). Het toeval wil dat wij twee jaar geleden in het najaar ook in Coimbra waren. Rond die ‘Uni’ was het een drukte van belang, aanvang van het nieuwe studiejaar. Her en der allerlei groepen verse studenten – academisch gekleed – in groepen bijeen, voor zover ik mij herinner jongens bij jongens en meisjes bij meisjes.

‘Ik heb in Coimbra gezeten’

Zij kunnen inmiddels zeggen ‘Ik heb in Coimbra’ gezeten, een uitdrukking met specifieke betekenis voor de Portugezen. Wie hem uitspreekt, bedoelt niet de ‘opbergplek’ in het gebouw voor stoute studenten. De persoon in kwestie geeft ermee aan dat hij/zij heeft gestudeerd aan deze Portugese universiteit met de oudste geschiedenis en zeker ook het hoogste aanzien.

Retourtjes Lissabon – Coimbra

Oude geschiedenis uit Coimbra vertelt dat op het eind van de 10e eeuw in de stad al een grote school van de kathedraal bestaat. Die is later door het in 1131 gestichte klooster van Santa Cruz voortgezet, een van de belangrijkste culturele centra van het land in die tijd.
De universiteit is weliswaar in 1290 door koning D. Diniz opgericht, maar wel in Lissabon. In 1308 is het instituut naar Coimbra overgeplaatst, om vervolgens nog een paar keer een retourtje tussen beide steden af te leggen. Koning D. João III verordent in 1537 dat overplaatsing naar Coimbra definitief is. Hij laat de ‘Uni’ in het koninklijk paleis – Paço da Alcáçova – vestigen, nog steeds het hoofdgebouw.

De Universiteitsbieb

Ik ben benieuwd welke vertrekken jij in je rondleiding allemaal hebt gezien. Wij hadden in onze pousada-rondreis helaas geen tijd voor een bezoek. Ik heb nu spijt dat we niet even in de – zoals jij het noemt – indrukwekkende bibliotheek zijn binnengewipt. Vooral omdat ik lees dat de Biblioteca Geral, ook bekend als ‘Casa da Livraria of Biblioteca Joanina’, een van de spectaculairste bibliotheken ter wereld moet zijn. Nog net geen driehonderd jaar oud, immers tussen 1717 en 1728 in opdracht van D. João V gebouwd.

Weet je trouwens hoeveel boeken die UniversiteitsBieb bezit? Het aantal overstijgt de half miljoen! Daartussen opmerkelijke verzamelingen van wetboeken en incunabelen.
Je herkent dat laatste woord vast, zijnde wiegendrukken uit de begintijd van de boekdrukkunst. Heb je de grootste schatten toevallig gezien, een Latijnse bijbel uit de 12e en Hebreeuwse uit de 13e eeuw? Toch niet in je handen genomen, hoop ik!

Studenten universiteit Coimbra

Op het plein en in de straten ontmoetten wij veel studenten in zwarte capes, die het stadsleven domineerden. Zij onderwierpen zich aan tradities, die in een burlesk Latijn zijn vastgelegd. Dit gedoe – ‘Praxe’ genaamd – stamt nog uit de middeleeuwse tijden, waarin de universiteit is gesticht. Met de vele nieuwkomers zal het studentenaantal de twintigduizend vast overstijgen.

Of de torenklok van de Cabra nog steeds om zes uur ’s avonds luidt, daags voor er colleges zijn, hebben wij niet kunnen constateren. De toren stond verticaal, maar de wijzers namen een andere positie in. Dat kloksignaal is bedoeld om de studenten eraan te herinneren dat zij naar huis moeten gaan om te studeren. Dat verzin je toch niet.

Niettemin, we hebben aan de Universiteit van Coimbra geroken. In een eerste reactie op jouw kenschets gaf ik het al aan. ‘Mooie stad, mooie rivier, mooie brug, mooie studentes’. Ik voeg eraan toe: ‘Mooie Uni’.

Academische groet, Peter
(copyright bovenstaande foto’s: Peter Samuel)

Het raakvlak Portugal en dan speciaal de Universiteit van Coimbra schijnt je tot verdere correspondentie te inspireren.
Je hebt me wel even aan het werk gezet want ik moest toch even in mijn notities en foto’s van toen duiken, het is al enkele jaren geleden.

Alleen in de universiteitsbieb

We bezochten met een grote groep de universiteit en we kregen een rondleiding, zonder bezoek aan de beroemde bibliotheek van de Universiteit van Coimbra, de universiteitsBieb zoals jij ze noemt.
Toen we na de rondleiding met een klein groepje van drie personen een beetje op het plein in de buurt van de ingang van de universiteitsbieb rondhingen ging plotseling de deur open en kwam een dame naar buiten. We keken vol verbazing even naar binnen en uitten onze ietwat overdreven bewondering voor de glimp van het interieur die we opvingen. Blijkbaar maakte dat indruk op de al wat oudere dame, die ons liet weten dat ze als bibliothecaris werkzaam was en dat we wel even naar binnen mochten als we met 10 minuten tevreden zouden zijn. Dat waren we! Dus snel naar binnen door de enorme deur en de ogen uitkijken.

Overdadig interieur

Eerlijk gezegd werden we overvallen door een overdadig interieur. We wisten niet waar we onze ogen moesten uitkijken. Een bibliotheek bestaande uit meerdere ruimtes (het leken wel zalen) met enorme wanden met gigantische boekenkasten, ladders om bij de boeken te komen, leestafels en niet te vergeten plafonds met fresco’s en schilderingen die mij bijna de adem benamen. En ondertussen maar op het horloge kijken want wat zijn 10 minuten in een dergelijk sprookjesachtige omgeving?

Boeken en nog eens boeken

Ik had totaal geen idee over het aantal boeken. Jij houdt het op een half miljoen. Dat is veel, maar het is zeker niet ondenkbaar want je ziet rondom in al die vertrekken alleen maar boeken, boeken en nog eens boeken. ‘Wat een schat aan informatie’ zingt dan door je hoofd. Nee Peter, ik heb geen enkel boek in mijn handen gehad. De tijd ontbrak, maar we durfden ook niet echt.
Bij al dat moois, dat bijna niet te beschrijven valt, vallen de mij bekende prachtige oude bibliotheken van Abdij Rolduc en Klooster Wittem bijna in het niet.
Ondertussen, we hadden eigenlijk pas een eerste indruk, arriveerde die vriendelijke dame met haar lunchzakje en inderdaad de 10 minuten waren voorbij. Nadat we ons bedankt hadden viel de enorme deur achter ons in het slot.
Je zult je afvragen hoe het kan, dat die mevrouw ons alleen liet in een bibliotheek van die omvang en zeer zeker met de nodige kostbare boeken. We hebben het haar gevraagd! Haar antwoord was: ‘Mensen die hier voor het eerst komen raken zo overdonderd dat ze alleen al 10 minuten nodig hebben om tot een vorm van oriëntatie te kunnen komen’.
Ik denk dat ze gelijk heeft.

De bieb en het onderwijs

Er is een breed scala aan bieb-activiteiten in het onderwijs. Het varieert van een bieb op klasniveau tot schoolniveau.
Ik heb de stille hoop, dat ondanks alle ontwikkelingen op gebied van ICT toch altijd de behoefte zal blijven bestaan om leesboeken op school en in de klas te hebben. Dat kinderen boeken kunnen aanraken en dat ze erin kunnen ruiken.
Ik denk ook, dat er altijd leerkrachten zullen zijn die de behoefte voelen om kinderen de liefde voor het lezen bij te willen brengen. Veelal kunnen ze dat bereiken door zelf voor te lezen uit geselecteerde kinderboeken en dat te blijven doen tot in de hoogste leerjaren van het basisonderwijs.
Het was altijd interessant en bijzonder leerzaam voor mezelf om jaarlijks een of meer keren met een klas de stadsbibliotheek te bezoeken. Voor veel kinderen was het de eerste keer dat ze zoveel boeken bij elkaar zagen, weliswaar geen half miljoen zoals in Coimbra, maar toch. Prachtig vond ik de enthousiaste reacties van de leerlingen als ze langs de rekken met boeken liepen en vol bewondering de raarste en gekste titels ontdekten. Onderlinge conversaties leverden uitspraken op als: ‘Ik kom terug en ik word lid’, ‘Dit zijn wel een miljoen boeken’, ‘Ik wist niet dat zoveel boeken bestonden’ en nog meer van dat soort ontboezemingen. Belangrijk was wel dat ik er dan op school een vervolg aan kon geven, zodat het enthousiasme van de kinderen niet doodbloedde.

Het was fijn om in dat voor mij bijna vergeten verleden te duiken Peter.

Met dankbare groet, Cor

P.S. Als je op de foto’s klikt dan zie je ze in een groter formaat en krijg je een nog betere indruk.

Als je wil, dan mag je hieronder reageren op dit artikel !